યુરિક એસિડનું સ્તર કેવી રીતે ઘટાડવું?
યુરિક એસિડને તાત્કાલિક ઘટાડવા માટે કોઈ જાદુઈ ઉપાય નથી, પરંતુ અહીં કેટલીક બાબતો છે જે તમે થોડા સમયમાં તેના સ્તરને થોડો ઓછો કરવામાં મદદ કરી શકે છે:
તાત્કાલિક પગલાં:
- પુષ્કળ પાણી પીવો: વધુ પાણી પીવાથી કિડનીને વધુ યુરિક એસિડને પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢવામાં મદદ મળે છે. દિવસમાં ઓછામાં ઓછું 2-3 લિટર પાણી પીવાનો પ્રયત્ન કરો.
- દારૂ ટાળો: આલ્કોહોલ યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે અને કિડનીની તેને દૂર કરવાની ક્ષમતાને ઘટાડે છે. ખાસ કરીને બીયર ટાળો, કારણ કે તેમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ પણ વધુ હોય છે.
- ખાંડવાળા પીણાં ટાળો: ફ્રુક્ટોઝ ધરાવતા ખાંડવાળા પીણાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. સોડા અને ફળોના રસ જેવા પીણાં ટાળો.
- તણાવ ઓછો કરો: તણાવ પણ યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. આરામ કરવાની અને તણાવ ઓછો કરવાની તકનીકોનો ઉપયોગ કરો.
- જો શક્ય હોય તો આરામ કરો: તમારા સાંધા પરનો તાણ ઓછો કરવાથી દુખાવો ઓછો થઈ શકે છે.
લાંબા ગાળાના વ્યવસ્થાપન (તાત્કાલિક ઘટાડા માટે નહીં, પરંતુ નિયંત્રણ માટે મહત્વપૂર્ણ):
- ઓછી પ્યુરિનવાળો ખોરાક લો: લાલ માંસ, અંગોનું માંસ (જેમ કે લીવર, કિડની), અમુક સીફૂડ (જેમ કે એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ), અને યીસ્ટ ધરાવતા ખોરાક ટાળો અથવા મર્યાદિત કરો.
- ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો ખાઓ: દૂધ અને દહીં જેવા ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
- ચેરી અને તેના ઉત્પાદનો: કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે ચેરી અને ચેરીનો રસ યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
- વિટામિન સી યુક્ત ખોરાક લો: વિટામિન સી યુરિક એસિડને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ કરી શકે છે. નારંગી, લીંબુ, અને અન્ય સાઇટ્રસ ફળોનું સેવન કરો.
- તંદુરસ્ત વજન જાળવો: વધારે વજન યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. ધીમે ધીમે અને તંદુરસ્ત રીતે વજન ઓછું કરો.
- નિયમિત કસરત કરો: નિયમિત હળવી કસરત યુરિક એસિડના સ્તરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ અતિશય કસરત ટાળો કારણ કે તે કામચલાઉ રૂપે તેને વધારી શકે છે.
મહત્વપૂર્ણ નોંધ:
- જો તમારું યુરિક એસિડનું સ્તર ખૂબ ઊંચું હોય અથવા તમને ગાઉટના લક્ષણો હોય, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લો.
- ડૉક્ટર તમને દવાઓ આપી શકે છે જે યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન ઘટાડે છે અથવા તેને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે. તમારી જાતે કોઈ પણ દવા શરૂ કે બંધ ન કરો.
- ઘરગથ્થુ ઉપચારો તબીબી સારવારના વિકલ્પ નથી, પરંતુ તે તેને પૂરક બનાવી શકે છે.
યુરિક એસિડ માં શું ખાવું?
યુરિક એસિડનું સ્તર વધ્યું હોય ત્યારે શું ખાવું તે અંગે અહીં કેટલીક ભલામણો છે:
ફળો:
- ચેરી: ખાસ કરીને ખાટી ચેરી યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવામાં અને ગાઉટના હુમલાને રોકવામાં મદદરૂપ સાબિત થઈ છે. તમે તાજી ચેરી ખાઈ શકો છો અથવા ચેરીનો રસ પી શકો છો.
- બેરી: બ્લુબેરી, સ્ટ્રોબેરી અને અન્ય બેરીમાં એન્ટીઓક્સીડેન્ટ્સ ભરપૂર હોય છે અને તે ગાઉટ સાથે સંકળાયેલી બળતરાને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
- વિટામિન સી યુક્ત ફળો: નારંગી, લીંબુ, ગ્રેપફ્રૂટ અને સ્ટ્રોબેરી જેવા ફળો યુરિક એસિડને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ કરી શકે છે.
શાકભાજી:
- મોટાભાગની શાકભાજી યુરિક એસિડ માટે સારી છે.
- પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય તેવી કેટલીક શાકભાજી (જેમ કે પાલક, મશરૂમ, કોબીજ અને લીલા વટાણા) પણ મધ્યમ માત્રામાં લઈ શકાય છે, કારણ કે અભ્યાસો દર્શાવે છે કે તે ગાઉટનું જોખમ વધારતી નથી.
ડેરી ઉત્પાદનો:
- ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો જેવા કે દૂધ અને દહીં યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
કઠોળ:
- દાળ, કઠોળ અને સોયાબીન જેવા કઠોળ પ્રોટીનના સારા સ્ત્રોત છે અને તે યુરિક એસિડના સ્તર પર નકારાત્મક અસર કરતા નથી.
અનાજ:
- ઓટ્સ, બ્રાઉન રાઈસ અને આખા ઘઉં જેવા આખા અનાજ ફાઈબરનો સારો સ્ત્રોત છે અને યુરિક એસિડના વ્યવસ્થાપનમાં મદદ કરી શકે છે.
નટ્સ અને બીજ:
- બધા પ્રકારના નટ્સ અને બીજ યુરિક એસિડ માટે સલામત છે.
પીણાં:
- પાણી: પુષ્કળ પાણી પીવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે તે કિડનીને યુરિક એસિડને પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે. દરરોજ ૩ થી ૪ લિટર પાણી પીવો
- કોફી: કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે કોફી પીવાથી યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટી શકે છે.
- ચા: ગ્રીન ટી પણ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.
અન્ય:
- ઓલિવ ઓઈલ: ઓલિવ ઓઈલ જેવા આરોગ્યપ્રદ ચરબીનો ઉપયોગ કરો.
શું ટાળવું:
- લાલ માંસ અને અંગોનું માંસ: આ ખોરાકમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે યુરિક એસિડમાં તૂટી જાય છે.
- અમુક સીફૂડ: એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ અને શેલફિશમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
- ખાંડવાળા પીણાં: સોડા અને ફળોના રસ જેવા ખાંડવાળા પીણાં યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે.
- દારૂ: ખાસ કરીને બીયર યુરિક એસિડનું સ્તર વધારે છે અને તેને દૂર કરવાની કિડનીની ક્ષમતાને ઘટાડે છે.
યુરિક એસિડ માં શું ના ખાવું?
યૂરિક એસિડનું સ્તર વધ્યું હોય ત્યારે તમારે કેટલાક ખોરાક ટાળવા જોઈએ, કારણ કે તે યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારી શકે છે અથવા તેને શરીરમાંથી દૂર કરવાની કિડનીની ક્ષમતાને ઘટાડી શકે છે. અહીં કેટલાક મુખ્ય ખોરાક આપ્યા છે જે તમારે યુરિક એસિડમાં ન ખાવા જોઈએ:
પ્યુરિનથી ભરપૂર ખોરાક (કારણ કે પ્યુરિન તૂટીને યુરિક એસિડ બનાવે છે):
- લાલ માંસ: બીફ, લેમ્બ અને ડુક્કરનું માંસ.
- અંગોનું માંસ: લીવર, કિડની, મગજ અને સ્વીટબ્રેડ્સ.
- કેટલાક સીફૂડ: એન્કોવીઝ, સારડીન, હેરિંગ, મસલ્સ, સ્કૉલોપ્સ અને ટ્રાઉટ.
- શિકારનું માંસ: વેનિસન અને હંસ.
- યીસ્ટ અને યીસ્ટ એક્સટ્રેક્ટ: બ્રેડમાં વધુ પ્રમાણમાં નહી, પણ યીસ્ટ એક્સટ્રેક્ટ ધરાવતા ખોરાક (જેમ કે માર્માઇટ).
ફ્રુક્ટોઝથી ભરપૂર ખોરાક અને પીણાં (કારણ કે ફ્રુક્ટોઝ યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારી શકે છે):
- ખાંડવાળા પીણાં: સોડા, ફળોના રસ (ખાસ કરીને કૃત્રિમ ખાંડ ઉમેરેલા), અને સ્પોર્ટ્સ ડ્રિંક્સ.
- ઉચ્ચ ફ્રુક્ટોઝ કોર્ન સિરપ ધરાવતા ખોરાક: ઘણા પ્રોસેસ્ડ ખોરાક, બેકડ સામાન અને કેન્ડીમાં જોવા મળે છે.
આલ્કોહોલ (કારણ કે તે યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન વધારે છે અને તેને દૂર કરવાની કિડનીની ક્ષમતાને ઘટાડે છે):
- બિયર: તેમાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ પણ વધુ હોય છે.
- દારૂ: વ્હિસ્કી, વોડકા વગેરે. વાઇન મધ્યમ માત્રામાં ઓછું નુકસાનકારક હોઈ શકે છે.
અન્ય ખોરાક જે મર્યાદિત માત્રામાં લેવા જોઈએ:
- કેટલીક શાકભાજી: પાલક, મશરૂમ, કોબીજ અને લીલા વટાણામાં પ્યુરિનનું પ્રમાણ મધ્યમ હોય છે. જો કે, અભ્યાસો દર્શાવે છે કે તે ગાઉટનું જોખમ વધારતા નથી, પરંતુ કેટલાક લોકો માટે તે ટ્રિગર હોઈ શકે છે.
- ઓટ્સ અને ઘઉંના જંતુ: તેમાં પણ પ્યુરિનનું પ્રમાણ મધ્યમ હોય છે.
મહત્વપૂર્ણ નોંધ:
- દરેક વ્યક્તિ અલગ રીતે ખોરાક પર પ્રતિક્રિયા આપે છે. તમારે કયા ખોરાક તમારા માટે સમસ્યા ઊભી કરે છે તેનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ.
- તમારા ડૉક્ટર અથવા ડાયેટિશિયન તમને તમારી ચોક્કસ સ્થિતિ માટે વ્યક્તિગત આહાર યોજના બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે.
- ફક્ત આહારમાં ફેરફાર કરવાથી યુરિક એસિડનું સ્તર સંપૂર્ણપણે નિયંત્રિત ન થઈ શકે, અને દવાઓની પણ જરૂર પડી શકે છે. હંમેશા ડૉક્ટરની સલાહ લો.
યુરિક એસિડ વધવાથી શું થાય છે?
યુરિક એસિડનું સ્તર વધવાથી શરીરમાં અનેક સમસ્યાઓ થઈ શકે છે, જેમાંથી કેટલીક નીચે મુજબ છે:
- ગાઉટ (Gout): આ એક પ્રકારનો આર્થરાઈટિસ છે જે તીવ્ર સાંધાના દુખાવા, સોજો, લાલાશ અને જકડાઈનું કારણ બને છે. યુરિક એસિડના સ્ફટિકો સાંધામાં જમા થવાથી આ સમસ્યા થાય છે. મોટા ભાગે પગના અંગૂઠામાં આ સમસ્યા જોવા મળે છે, પરંતુ તે પગની ઘૂંટી, ઘૂંટણ, હાથ અને કોણીના સાંધાને પણ અસર કરી શકે છે. વારંવાર ગાઉટના હુમલાથી સાંધાને કાયમી નુકસાન થઈ શકે છે.
- ટોફી (Tophi): જો યુરિક એસિડનું સ્તર લાંબા સમય સુધી ઊંચું રહે તો, યુરિક એસિડના સ્ફટિકો ત્વચાની નીચે અને સાંધાની આસપાસ જમા થઈને સખત ગઠ્ઠા બનાવે છે જેને ટોફી કહેવાય છે. આ ગઠ્ઠા સામાન્ય રીતે દુખતા નથી, પરંતુ તે મોટા થવાથી સાંધાને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને વિકૃતિ લાવી શકે છે. તે ક્યારેક ચેપગ્રસ્ત પણ થઈ શકે છે.
- કિડનીમાં પથરી (Kidney Stones): યુરિક એસિડના સ્ફટિકો કિડનીમાં જમા થઈને પથરી બનાવી શકે છે. આ પથરીઓ ખૂબ જ પીડાદાયક હોઈ શકે છે અને પેશાબના માર્ગને અવરોધિત કરી શકે છે, જેના કારણે પીઠમાં, પેટમાં અને કમરમાં તીવ્ર દુખાવો, પેશાબમાં લોહી અને વારંવાર પેશાબ કરવાની જરૂરિયાત જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. લાંબા ગાળે કિડનીને નુકસાન પણ થઈ શકે છે.
- કિડનીનું નુકસાન (Kidney Damage): લાંબા ગાળાના એલિવેટેડ યુરિક એસિડ સ્તર યુરિક એસિડ નેફ્રોપથીનું કારણ બની શકે છે, જે કિડનીને બદલી ન શકાય તેવું નુકસાન છે. આનાથી ક્રોનિક કિડની ડિસીઝ (CKD) નું જોખમ વધી શકે છે અને કિડનીના કાર્યમાં બગાડ થઈ શકે છે.
- હૃદય રોગનું જોખમ: કેટલાક અભ્યાસો દર્શાવે છે કે યુરિક એસિડનું ઊંચું સ્તર હાઈ બ્લડ પ્રેશર, હાર્ટ ફેલ્યોર અને અન્ય હૃદય રોગોના વધતા જોખમ સાથે સંકળાયેલું હોઈ શકે છે.
- મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ: યુરિક એસિડનું ઊંચું સ્તર મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમના લક્ષણો જેવા કે હાઈ બ્લડ પ્રેશર, હાઈ કોલેસ્ટ્રોલ, હાઈ બ્લડ શુગર અને પેટની આસપાસ વધુ પડતી ચરબી સાથે પણ સંકળાયેલું હોઈ શકે છે.
યુરિક એસિડ ઘટાડવા માટે શું કરવું:
તમારા લોહીમાં યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવા માટે તમે ઘણાં પગલાં લઈ શકો છો. આ પગલાંમાં આહારમાં ફેરફાર, જીવનશૈલીમાં સુધારો અને તબીબી સારવારનો સમાવેશ થાય છે:
આહારમાં ફેરફાર:
- ઓછી પ્યુરિનવાળો ખોરાક લો: લાલ માંસ (બીફ, લેમ્બ, ડુક્કરનું માંસ), અંગોનું માંસ (લીવર, કિડની), અમુક સીફૂડ (એન્કોવીઝ, સારડીન, મસલ્સ) અને યીસ્ટ ધરાવતા ખોરાકનું સેવન ઓછું કરો.
- ફ્રુક્ટોઝનું સેવન મર્યાદિત કરો: ખાંડવાળા પીણાં (સોડા, ફળોના રસ) અને ઉચ્ચ ફ્રુક્ટોઝ કોર્ન સિરપ ધરાવતા ખોરાક ટાળો.
- ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનો ખાઓ: દહીં અને દૂધ ઓછી ચરબીવાળા ડેરી ઉત્પાદનોના ઉદાહરણો છે જે યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડી શકે છે.
- ચેરી અને તેના ઉત્પાદનોનું સેવન કરો: ચેરી અને ચેરીનો રસ યુરિક એસિડનું સ્તર ઘટાડવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
- વિટામિન સી યુક્ત ખોરાક લો: નારંગી, લીંબુ અને અન્ય સાઇટ્રસ ફળો યુરિક એસિડને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ કરી શકે છે.
જીવનશૈલીમાં સુધારો:
- પુષ્કળ પાણી પીવો: દિવસમાં ઓછામાં ઓછું 2-3 લિટર પાણી પીવાથી કિડનીને વધુ યુરિક એસિડને પેશાબ દ્વારા બહાર કાઢવામાં મદદ મળે છે.
- દારૂ ટાળો: ખાસ કરીને બીયર યુરિક એસિડનું સ્તર વધારે છે. અન્ય આલ્કોહોલિક પીણાંનું સેવન પણ મર્યાદિત કરો.
- તંદુરસ્ત વજન જાળવો: વધારે વજન યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. ધીમે ધીમે અને તંદુરસ્ત રીતે વજન ઓછું કરો.
- નિયમિત કસરત કરો: નિયમિત હળવી કસરત યુરિક એસિડના સ્તરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે, પરંતુ અતિશય કસરત ટાળો કારણ કે તે કામચલાઉ રૂપે તેને વધારી શકે છે.
- તણાવ ઓછો કરો: તણાવ પણ યુરિક એસિડનું સ્તર વધારી શકે છે. યોગા, ધ્યાન અથવા અન્ય આરામની તકનીકોનો ઉપયોગ કરો.
તબીબી સારવાર:
- ડૉક્ટરની સલાહ લો: જો તમારું યુરિક એસિડનું સ્તર ખૂબ ઊંચું હોય અથવા તમને ગાઉટના લક્ષણો હોય, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લો.
- દવાઓ: ડૉક્ટર તમને યુરિક એસિડનું ઉત્પાદન ઘટાડવા માટે (જેમ કે એલોપ્યુરિનૉલ) અથવા તેને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ કરવા માટે (જેમ કે પ્રોબેનેસિડ) દવાઓ આપી શકે છે. તમારી જાતે કોઈ પણ દવા શરૂ કે બંધ ન કરો.
- નિયમિત તપાસ: ડૉક્ટર તમારા યુરિક એસિડના સ્તરને મોનિટર કરવા માટે નિયમિત રક્ત પરીક્ષણોની ભલામણ કરી શકે છે.
